تاثیر شکل فیزیکی خوراک و اندازة ذرات علوفه بر گوارش پذیری، تولید شیر و رفتار تغذیه‌ای گاوهای شیرده هلشتاین

چکیده: سابقه و هدف: علی‌رغم مزیت‌های جیره کاملاً مخلوط نسبت به جیره سنتی، مشکل حجیم بودن جیره هنوز حل نشده است. جابجایی، ذخیره و حمل و نقل بقایای زراعی خشبی با وزن حجمی پایین نیز از مشکلات عمده در استفاده از آنها در تغذیة دام به خصوص ارسال آن به مناطق دور محسوب می‌شود. یکی از راه‌های پیشنهادی برای غلبه بر این مشکلات، فشرده نمودن در قالب بلوک‌ خوراک کامل با چگالی بالا می‌باشد. بلوک خوراکی کامل با توجه به خصوصیات متمایز خود می‌تواند بر تولید شیر و رفتار تغذیه‌ای گاوهای شیرده موثر بوده و رفتار خوردن دام را تغییر دهد. تغییر اندازۀ قطعات علوفۀ موجود در بلوک خوراک کامل نیز ممکن است موجب ایجاد پاسخ‌های عملکردی -گوارشی متفاوتی در حیوان شود. مواد و روش‌ها: هشت راس گاو شیرده هلشتاین (5/25±106روزهای شیردهی؛ میانگین تولید شیر 30/3±18/23 کیلوگرم؛ میانگین وزن بدن 15/38±16/492 کیلوگرم) به صورت تصادفی در جایگاه‌های انفرادی و در قالب یک طرح مربع لاتین 4×4 چرخشی قرار گرفتند. چهار جیرة آزمایشی شامل بلوک‌های حاوی علوفه با میانگین هندسی قطعات 15/4 میلی‌متر (بلوک بلند) و 68/2 میلی‌متر (بلوک کوتاه)، خوراک‌های مش حاوی علوفة با میانگین هندسی قطعات 15/4 میلی‌متر (مش بلند) و68/2 میلی‌متر (مش کوتاه) بودند. تاثیر دو شکل فیزیکی خوراک شامل خوراک کاملاً مخلوط به شکل بلوک و مش و نیز اندازة ذرات کوتاه یا بلند بر رفتار تغذیه‌ای، گوارش‌پذیری خوراک و تولید شیر گاوهای شیرده هلشتاین بررسی شد. یافته‌ها: مقدار مصرف ماده ‌خشک و ماده ‌آلی درگاوهای تعلیف‌ شده با بلوک کوتاه بیش‌تر از گروه با مش کوتاه بود (05/0>P)، اما تفاوت میزان مصرف ماده خشک این دو گروه با گروه‌های دریافت‌کنندة بلوک یا مش بلند معنی‌دار نبود. کاهش اندازة قطعات علوفه موجب افزایش گوارش‌پذیری خوراک شد هرچند، فشرده‌سازی خوراک تاثیر معنی‌داری بر این فراسنجه نداشت. میزان تولید روزانه شیرخام در گروه تغذیه شده با بلوک‌ کوتاه، حدود دو درصد بیش‌تر از سایر گروه‌ها بود (05/0>P)، اما اختلاف معنی‌داری بین گروه‌ها از لحاظ شیر تصحیح‌شده بر اساس چهار درصد چربی و یا شیر تصحیح ‌شده برای انرژی وجود نداشت. استفاده از بلوک موجب کاهش 21/2 درصدی در مقدار چربی شیر تولیدی شد (006/0=P). بلوک موجب افزایش مدت زمان خوردن و اندازة وعدة غذایی به ترتیب به مقدار 42/18 و 21/21 درصد، 41/16 درصد کاهش در تعداد وعده‌های غذایی و افزایش نرخ خوردن به اندازۀ 79/10 درصد شد (05/0P<). افزایش اندازة قطعات علوفه موجب افزایش زمان صرف‌شده برای مصرف خوراک در هر وعده غذایی و کاهش نرخ خوردن به ترتیب به میزان 55/25 و 00/20 درصد شد (05/0P<)، اما تاثیری بر تعداد و اندازة وعده‌های غذایی نداشت. فشرده‌سازی جیره کامل تاثیری بر زمان‌های صرف‌شده برای خوردن، نشخوار و کل زمان جویدن نداشت، اما افزایش اندازة قطعات علوفه موجب افزایش این فراسنجه‌ها شد (05/0>P). نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که استفاده از بلوک خوراک کامل در تغذیة گاوهای شیرده هلشتاین به جای خوراک مش تفاوت قابل توجهی از لحاظ گوارش‌پذیری خوراک نداشت. هرچند تولید شیر تا حدودی افزایش و مقدار چربی شیر کاهش یافت. بلوک خوراک کامل سبب کاهش تعداد وعده‌های غذایی، افزایش مقدار خوراک مصرف شده در هر وعده غذایی و افزایش نرخ مصرف خوراک شد.